Overlijden als het warm is

Een paar jaar geleden schreef ik over overlijden als het koud is.  Nu ga ik meer in op de gevolgen van hittegolven. De aanleiding is dit artikel op klimaatverandering.wordpress.nl, dat een artikel van Gasparrini e.a. (Lancet, open access) bespreekt.  Daarvoor ben ik er weer eens ingedoken. Op de site van de hoofdauteur vinden we diverse files, waaronder de gegevens van Londen (1993-2006). Nederlandse gegevens zijn er inmiddels van 1995-2013.


06-15-figuur1
06-15-figuur2
06-15-figuur3

Nederland

Zowel het verloop van de sterfgevallen per jaar als van de temperatuur is geplot met een zg. smoother van de eigenlijke meetpunten. De smoother is zodanig gekozen dat de grotere pieken zichtbaar blijven, zonder alle fluctuaties te laten zien. In de electro-techniek spreekt men dan ook wel van een low pass filter, een filter op een signaal waarmee we de hoge frequenties onderdrukken.

We zien enkele pieken in de aantallen sterfgevallen tijdens de zomer, zijn die het gevolg van een hittegolf?

In de temperatuurgrafieken zien we niet echt een overeenkomende piek, noch op het verloop van de gemiddelde temperatuur, noch bij de maxima of de minima.

06-15-figuur4
06-15-figuur5

06-15-figuur6

Londen

In de statistieken van Londen zien we een wel heel duidelijke zomers piek in het aantal sterfgevallen in een jaar. Ook in de temperatuuroverzichten is er een kleine piek te zien.


06-15-figuur7

16-06-figuur8b
Inzoomen op de zomermaanden

We zoeken de betreffende dagen op. Het blijkt te gaan om aaneengesloten periodes van (heel) warme dagen. Er vallen een paar zaken op:

  • de sterfgevallen ijlen een paar dagen na vergeleken met de start van de hittegolven;
  • wanneer de temperatuur weer daalt neemt het aantal direct af;
  • het verschil tussen gemiddeld en maximum temperatuur lijkt ook nog een rol te spelen.

Maar misschien wel het belangrijkste: de hittegolf in Londen was een paar graden warmer. Dat heeft kennelijk heftige gevolgen.

Het feit dat er een vertraging is in de gevolgen van de hitte, maakt dat een analyse waarin we direct (per dag) temperatuur en sterfgevallen vergelijken een beetje zwak. We moeten met de gevolgen van de eerdere warme dagen rekening houden. Dat is wat Gasparrini deed in zijn artikel(en). Hij heeft daarvoor een berekeningswijze ontwikkeld die in het R-pakket dlnm (Distributed Lag Non-Linear Models) ook algemeen beschikbaar is. Laten we eens kijken wat dat oplevert.



16-06-figuur9
16-06-figuur10
Uitgestelde effecten

Gasparrini heeft die berekeningswijze voor uitgestelde effecten op flink wat situaties losgelaten en daar meer keren over gepubliceerd (pdf).

Ik heb zijn berekeningen opnieuw gedaan voor Londen en de Nederlandse gegevens.

Kijken we eerst naar de afbeelding van Londen. Het onderste staafdiagram geeft de gemeten frequentie-verdeling van de gemiddelde dag-temperaturen over het jaar. Het jaargemiddelde ligt rond de 12 graden C. De bovenste grafiek geeft het relatieve risico op overlijden ten gevolge van de dagtemperatuur. Die is dus niet het laagst bij 12 graden, de gemiddelde Londenaar voelt zich het beste bij een gemiddelde dagtemperatuur van 20 graden. Is de dagtemperatuur hoger, dan loopt het relatieve risico snel op, tot wel 250% voor een gemiddelde dagtemperatuur dicht bij 30 graden.

In Nederland is het allemaal wat minder heftig, het relatieve risico loopt op tot 150%. In de hierboven eerder getoonde grafieken van de twee ergste hittegolven zien we inderdaad dat in Londen de dagsterfte snel oploopt van 125 naar 275, en in Nederland van 325 naar 450. Dat zijn risico ratio’s van 2.2 en 1.4 respectievelijk. De resterende extra risico’s in de laatste grafieken zijn dus de uitgestelde effecten.

Overwegingen

Nog wat gedachten achteraf. Het effect dat hier gemodelleerd wordt bevindt zich in een klein deel van de aanwezige data. In de laatste twee afbeeldingen zijn 95% van de voorkomende temperaturen ingebed tussen beide verticale gestreepte lijnen. Het gebied daar buiten is dus 18 dagen per jaar. Daarvan vormen de meerdaagse hittegolven weer een kleine minderheid. Zo’n sterke hittegolf als in 2003 London trof hadden we niet. Is dat toeval of structureel? Ik weet het niet. Maar die onzekerheid is niet terug te vinden in de grafieken volgens Gasparrini. Het grijze gebied (onzekerheid) van de curve is de onzekerheid van de methode, gegeven deze data. Met de zeldzaamheid van het vóórkomen van lange periodes hoge temperaturen wordt geen rekening gehouden.

4 Comment

  1. Goff says: Reply

    Jan,
    dank voor je info.
    De ratio hittegolf / sterftecijfer is duidelijk.
    Wat nieuwgierigheidshalve overblijft is de invloed van de ratio dag / nacht temp op het sterftecijfer.
    Maar dat is een fysiologisch vraagstuk. Mijn vermoeden is dat bij dagenlang aanhoudende heatwaves zonder relatief koele nachten (dus geen recuperatie!) de heatstress het fysiologische systeem snel naar zijn grens duwt.

    1. MrOoijer says: Reply

      Goff, dag/nacht zal wel te modelleren zijn met max-min temperatuur van de dag. Echter, dat levert voor Londen en De Bilt weinig of niets op, daarvoor zou ik over reeksen van meer exotische oorden moeten beschikken.

      1. Goff says: Reply

        O.k. Let it be.

  2. […] Totale mortaliteit en relatief risico voor Nederland. Bron: Jan van Rongen […]

Leave a Reply